ولادت
ششمین کوکب درخشان آسمان امامت و ولایت، حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در روز جمعه، هفدهم ربیع الاول سال 83 ق، پا به جهان گذاشت و با قدوم مبارکش جهانی را نورافشانی کرد. در شرافت حسب و نسب وی همین بس که پدرش پنجمین پیشوا از اهل بیت عصمت و طهارت، حضرت امام محمد باقر علیه السلام ، و مادر گرامی اش فاطمه دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر، معروف به امّ مروه می باشد. او در بین زنان مدینه حرمت اجتماعی بالایی داشت و به آموزش و هدایت زنان و حل بی دریغ مشکلات دینی آنان می پرداخت.

تربیت
امام صادق علیه السلام تا دوازده سالگی در سایه جد بزرگوارشان امام سجّاد علیه السلام ، قرار داشته، از پرورش صحیح و الهی آن حضرت بهره مند شدند. امام صادق علیه السلام را نوعی الفت مخصوص با جد گرامی اش بود. زمزمه ها و دعاها و اذکار امام سجاد علیه السلام در جان او اثر می کرد و این آثار در عبادات و حالات و شب زنده داری های امام صادق علیه السلام به خوبی نمایان بود.

تقوای الهی
تقوا منزلگاه اتصال به ملکوت است. ترس از خدا، نتیجه اعتقادی ایمان به خداست و نتیجه عملی آن، جاری شدن جویبار ایمان در انجام دادن عمل نیک است. این دو ویژگی عامل رسیدن انسان به سعادت و کمال است؛ کمالی که امامان شیعه خود مظهر و نماد آن می باشند. راوی می گوید: من در سالی خدمت امام جعفر صادق علیه السلام به حج رفتم. هنگام احرام بر مرکب خود نشست. هرچه خواست لبیک بگوید، نتوانست و نزدیک بود از مرکب بر زمین بیافتد. عرض کردم: پسر پیامبر، لبیک بگو! فرمود: «چگونه جرأت لبیک گفتن داشته باشم، در صورتی که می ترسم خدای عز و جل در جواب من بگوید لا لَبَّیْک وَ لا سَعْدَیک؛ تو را نمی پذیریم».

نهضت علمی
اختلافات سیاسی بین امویان و عباسیان و انشعاب اسلام به فرقه های مختلف از یک طرف، و ظهور عقاید مادی و نفوذ فلسفه یونان در اسلام از طرف دیگر، چنین ایجاب می کرد که نهضتی علمی که پایه های آن بر حقایق استوار باشد به وجود آید تا هم حقایق دینی را از میان خرافات و اوهام بیرون کشد و هم پاسخ دندان شکنی بر پایه منطق و استدلال به فلاسفه مادی بدهد. وجود گرامی امام صادق علیه السلام این خط مشی را تعقیب می کرد و دربسط و نشر معارف اسلامی و ترویج و تبلیغ احکام و تعلیم و تربیت مسلمانان کمر همّت بست.

عظمت امام از زبان اهل تسنّن
امام صادق علیه السلام گذشته از منزلتی که نزد شیعیان دارد در دیده اهل سنت نیز دارای مقامی والاست. مورخان و علمای اهل سنّت، جملگی در شأن و مقام و عظمت او سخن رانده اند و او را به کرامت خُلق، دانش فراوان، بخشش بسیار و عبادت طولانی ستوده اند. در عظمت مقام علمی آن حضرت کافی است بدانیم متجاوز از 160 دانشمند اهل تسنن در کتاب های خود از او به عظمت یاد کرده اند و کلمات و احادیث او را نقل کرده اند. شاگردان امام صادق علیه السلام منحصر به شیعیان نبودند؛ بلکه پیروان سنّت و جماعت نیز از دانش او برخوردار می شدند. پیشوایان اهل سنت، با واسطه یا بی واسطه، شاگرد امام بودند. مالک بن اَنَس، نزد امام می آمد و به شاگردی آن حضرت افتخار می کرد. ابوحنیفه نیز دو سال شاگرد امام بود. او این دو سال را پایه دانش خود معرفی می کند و می گوید: «اگر آن دو سال نبود، نعمان از بین رفته بود».

شیعه جعفری
مکتب تشیّع به نام مبارک امام صادق علیه السلام منسوب است و از آن به مذهب جعفری یاد می شود. همه ائمه اطهار علیهم السلام علم و ولایت را به طور یکسان از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به ارث برده اند، امّا اوضاع استثنایی زمان امام صادق علیه السلام ، موجب شد تا مکتب تشیّع ظهور و بروز گسترده ای یابد. طولانی بودن دوران امامت امام صادق علیه السلام نسبت به امامت سایر ائمه علیه السلام موجب شد افراد زیادی از دریای معرفت و دانش او، جان های تشنه خود را سیراب کنند. از دیگر دلایل این موفقیت، موقعیت فرهنگی آن زمان بود؛ زیرا عقاید و آرا و مذاهب نوظهور، زمینه را برای گفت وگو و ایجاد مجالس بحث و مناظره فراهم کرده بودند.

علم با عمل
دانش، بر افراشتن بیرق تعقّل و تدبّر و اوج گرفتن به سوی بینش و بصیرت است؛ پایان تاریک ها و طلوع صبح حقیقت است. دانش چشمان آدمی را به سمت حقیقت باز می کند و میزان درک و معرفت او را بالا می برد. بدین سان، به واسطه آن، می شود در جاده وصل به پروردگار، سرعت گرفت و بال پرواز را به سوی او گشود. این هد ف، با عمل به علم و به کارگیری آن امکان پذیر است. علمی که با عمل عجین نشود، هم چون طبل توخالی است که باطنی پوچ دارد. امام صادق علیه السلام می فرمایند: «دانش بیاموزید و اگر دانش آموختید، آن را به کار گیرید. زیرا در غیر این صورت، دانش، شما را نفعی نخواهد بخشید. همّت عالمان عمل است و سفها، همّت شان حرف زدن است».

توجه به دنیا و آخرت در فرمایش امام صادق علیه السلام
هرکه روز را به شب رساند و بیشترین توجهش دنیا باشد، خدای تعالی فقر و پریشانی را جلو چشمش نهد و کارش را پریشان سازد و بدانچه خداوند روزی او کرده نرسد و هرکه بامداد و شامگاه بزرگ ترین توجهش به آخرت باشد، خداوند توانگری و بی نیازی را در دلش نهد و کارش را منظم کند».

امام صادق علیه السلام می فرمایند: «پیروان ما کسانی هستند که در کارهای نیک پیش قدم اند و از انجام دادن اعمال بد خودداری می کنند. نیکی را آشکار می کنند و برای علاقه ای که به رحمت خداوند جلیل دارند به کار خوب پیشی می گیرند. اینان از ما هستند و هرکجا که ما باشیم با ما هستند».